Το Σπαρτιατικό πολίτευμα είναι εκείνο το πολίτευμα που έχει πολυσυζητηθεί κατά την αρχαιότητα, και μάλιστα πάνω σ’ αυτό έχουν συγκεντρωθεί όλες οι κρίσεις και οι επικρίσεις των θεωρητικών, ποιος ήταν τελικώς ο χαρακτήρας του πολιτεύματος της Σπάρτης. Οι μαρτυρίες εκείνων των θεωρητικών δεν προέρχονται από την ίδια την Σπάρτη, αλλά είναι διαφορετικής προέλευσης και εποχής και μέσα από κείμενα διαφορετικού περιεχομένου (πολιτικά, φιλοσοφικά, ρητορικά). Η θεωρητική συζήτηση πάνω στην φύση του Σπαρτιατικού πολιτεύματος επικεντρώνεται σε δυο μεγάλες περιόδους της αρχαιότητας: α) κλασικοί χρόνοι (5ος – 4ος αι. π.Χ.) και β) ελληνιστικοί – ρωμαϊκοί χρόνοι (4ος αι. π.Χ. – 2ος αι. μ.Χ.).
α) Οι κλασικοί χρόνοι (5ος – 4ος π.Χ.)