Σάμιουελ Χάου (1801 – 1876)

Αμερικανός γιατρός, υπέρμαχος της κατάργησης της δουλείας, μέγας φιλάνθρωπος, αλλά και άδολος φιλέλληνας. Γεννήθηκε στη Βοστόνη στις 10 Νοεμβρίου 1801 και καταγόταν από πλούσια οικογένεια. Σπούδασε ιατρική στο Χάρβαρντ, αλλά δεν άσκησε το ιατρικό επάγγελμα, καθώς κατέβηκε στην Ελλάδα στις αρχές του 1825 για να συμμετάσχει στην Ελληνική Επανάσταση.

Ανέλαβε αμέσως υπηρεσία στον Αγώνα, περιθάλποντας τραυματίες και άρρωστους μαχητές. Στο πρώτο γράμμα προς τον πατέρα του αναφέρει μεταξύ άλλων: «…ως προς τον μισθόν μου, ουδέν λαμβάνω, ούτε μ' ενδιαφέρει, αφού η Κυβέρνησις δεν είναι εις θέσιν ούτε να θρέψη και να ενδύση τους δεινοπαθούντας στρατιώτας…».

Η ζωή του ντελικάτου βοστονέζου με τη μεγάλη καρδιά, δύσκολη. Από το ημερολόγιό του διαβάζουμε: «… η δουλειά μου τη νύχτα που πέρασε ήταν ατέλειωτη … έκαμα τόσες εγχειρήσεις που αμφιβάλω αν θα κατόρθωνα να τις κάμω κατά τη διάρκεια ολόκληρων ετών στη Βοστώνη … δύο μήνες τώρα κοιμάμαι στο έδαφος με τα ρούχα … είχα σκεφτεί να φύγω από δω, αλλά θα ήταν πράξη επονείδιστη…».

Ο Σαμουήλ Χάου επιστρέφει το 1827 στην Αμερική και οργανώνει έρανο για την ελληνική υπόθεση. Συγκεντρώνει 60.000 δολάρια και αγοράζει ρούχα και τρόφιμα για τους επαναστάτες. Ένα χρόνο αργότερα έρχεται και πάλι στην Ελλάδα και οργανώνει καταφύγια για την περίθαλψη των προσφύγων. Ένα από αυτά στον Ισθμό της Κορίνθου θα το ονομάσει «Ουασινγκτονία».

Το 1831 επιστρέφει στη Βοστώνη και ιδρύει το πρώτο σχολείο για τυφλούς στις Ηνωμένες Πολιτείες, του οποίου διετέλεσε πρώτος διευθυντής. Το 1848 δημιουργεί ένα ανάλογο σχολείο για άτομα με διανοητικές διαταραχές.

Το 1866, γηραιός πλέον, βρίσκεται για μια ακόμα φορά στην Ελλάδα, για να συνδράμει τους επαναστατημένους Κρητικούς.

Πέθανε στις 9 Ιανουαρίου 1876.

Η περίθαλψη του πληθυσμού και των στρατιωτών κατά την διάρκεια της

Επαναστάσεως του ’21

Πρόταση του Σάμουελ Χάου για τη Δημιουργία Κινητών Νοσοκομείων Εκστρατείας.

Απόσπασμα Άρθρου από την  ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ

Κωνσταντίνος Γρ. Κυριακόπουλος, Νευροχειρουργός

Χρίστος Μαυρογιώργος, Νευροχειρουργός

Όπως παραπάνω αναφέρεται, κατά τη διάρκεια της εδώ παραμονής του υπήρξε γιατρός διαφόρων στρατοπέδων. Σε ιδιαίτερο ημερολόγιό του, το οποίο όμως δεν διασώθηκε ολόκληρο, κατέγραφε κατά την παραμονή του στην Ελλάδα διάφορα γεγονότα, τις σκέψεις του, τις κρίσεις και ενέργειές του. Το σωζόμενο εκδόθηκε, τροποποιημένο σε πολλά σημεία από τον εκδότη του. Το 1971 μεταφράσθηκε στα Ελληνικά και εκδόθηκε.

Στη σελ. 147 αναφέρεται: «Από του Φεβρουαρίου μέχρι Ιουνίου 1827 ούτε ημερολόγιο, ούτε επιστολαί του Χάου υπάρχουν».

Στη σελ. 185 αναφέρεται: «ο Χάου πεισθείς εις τας προτροπάς της Ελληνικής Κυβερνήσεως, μετέβη εις Αμερικήν όπως προσωπικώς εργασθύ ύπέρ συλλογής εράνων…».

Η μη ύπαρξη σημειώσεων του ημερολογίου για το παραπάνω διάστημα δικαιολογεί την άγνοια του σκοπού της μεταβάσεώς του στην Αμερική. Δεν παρακλήθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση, αλλά ο ίδιος εζήτησε χορήγηση της επιστολής που αναφέρεται στο ημερολόγιό του.

Στα ΓΑΚ, υπάρχει επιστολή του Χάου προς την Ελληνική Κυβέρνηση την οποία δημοσιεύουμε, διότι έχει ιδιαίτερη αξία.

«Προς τηv Σεβαστήν Avτικυβερνητικήν Eπιτρoπήv.

Είναι δύω ήμισυ χρόνοι, αφ ού ανεχώρησα από την Αμερικήν με σκοπόν να δουλεύσω την Ελλάδα, δια του επαγγέλματός μου. Έφερον συστατικά γράμματα από το εν Aμερική Ελληνικόν Κομιτάτον. Όλα δε τα έξοδα εις τόν δρόμον και αλλαχου εγένοντο εξ ιδίων μου.

Φθάσας εις την Ελλάδα επρόσφερα τας δουλεύσεις μου εις την τότε προσωρινήν Διοίκησιν παρά της οποίας επεφoρτίσθην να συνακολουθήσω με το Ελληνικόν Στράτευμα εις Μεσσηνίαν, Όπου ηκολούθησα μετά χαράς. Έμεινα δύω μήνας εις Καλαμάταν επισκεπτόμενος τους εκεί εκ των στρατοπέδων πεμπομένους πληγωμένους και άλλους. Μετά ταύτα επέμφθην εις Γραμπουσαν, Όπου έδούλευσα μήνας πέντε και εις αυτήν και έξωθεν αυτής εις άλλα μέρη. Επιστρέψας δε από την Γραμπουσαν επεφoρτίσθην να δουλεύσω εις τα εν Ναυπλίω Εθνικά Νοσοκομεία των ασθενών και των πληγωμένων. Το χρέος τούτο εκτέλεσα καθ’ Όσον ηδυνήθην ένα σχεδόν χρόνον. Μετά ταύτα κατ’ αίτησιν του Κυρίου Αστιγξ εισήλθον εις τό Ατμοκίνητον ή Καρτερία, Όπου και μένω έως σήμερον. Δι’ Όλας τας ανωτέρω εκδουλεύσεις μου εις την Ελλάδα δεν έλαβον σχεδόν τίποτε δια μισθόν μου. Διότι επιθυμούσα πάντοτε να δουλεύσω Όσον ημπορούσα χωρίς πληρωμήν.

Σάμουελ Χάου με ελληνική στολή

Μ’ Όλα ταυτα δεν ευχαριστούμαι εις τας μερικάς ταύτας εκδουλεύσεις. Αλλά θέλω να φανώ πρόξενος μεγαλυτέρων ωφελειών εις το Ελληνικόν Έθνος. Και γράμματα τα οποία κατ’ αυτάς έλαβον από την Αμερικήν με δίδουν χρυσάς Ελπίδας. Το σχέδιόν μου είναι να συστήσω Νοσοκομείον στερεον εις τόπον κατάλληλον, δια τας ανάγκας των στρατευμάτων της Ελλάδος, τόπον, Όστις να ημπoρή να χωρέση εκατόν περίπου πληγωμένους. Μετά τούτο να συστήσω Νοσοκομεία κινητά δηλ. να διορίσωεις παν στρατόπεδον επιστάτας χειρούργους, οίτινες να έχουν μεθ’ εαυτών τινάς ύπηρέτας, και Όλα τα αναγκαία Ιατρικά και λοιπά ώστε αυτοί να λαμβάνουν τους κατα τας μάχας πληγωμένους να τους επισκέπτωνται προσωρινώς και έπειτα να φροντίζουν να τους διευθύνουν εις το στερεόν Νοσοκομειον.

Γνωρίζω εκ πείρας, Ότι οι στρατιώται Έλληνες πάντοτε φοβούνται μη πληγωθούν εν καιρώ μάχης, προβλέποντες την έλλειψιν Ιατρού να τους επισκεφθή. Δια τούτο επιθυμώ νά συστήσω τά κινητά Νοσοκομεία, τα όποία μάλιστα είναι γνωστά εις όλον τόν κόσμον. Τά Νοσοκομεία ταύτα πρέπει νά έχουν χωριστά όλα τά χρειώδη ως ζώα, ύπηρέτας κ.λπ. Οί ύπηρέται αυτών πρέπει νά είναι ενδεδυμένοι με ιδίαν στολήν, διά να γνωρίζουν οί στρατιώται, ότι όταν πληγώνωνται, θέλουν δέχεσθαι παρά τούτων, ειμελείσθαι και διευθύνεσθαι εις τό στερεόν Νοσοκομείον, διά να επισκέπτωνται και θεραπεύωνται εις αυτό χωρις κανεν ίδιόν των έξοδον. Τούτο ύπόσχομαι νά κατορθώσω χωρίς νά εξoδεύση τίποτε ή Ελληνική Κυβέρνησις. Αιτώ δέ από μέρους της μόνον και μόνον γράμματα πρός τα εν Aμερική Ελληνικά Κομιτάτα μαρτυρούντα, ότι έκαμα τό χρέος άρκετόν καιρόν εις τήν Ελλάδα, όπου εδούλευσα επεμελήθην καθ’ όλην την έκτασιν τό γενικόν Νοσοκομείον, και ότι επιθυμεί ή Κ υβέρνησις νά βαλθή εις πράξιν τό ειρημένον σχέδιόν μου.

Εν Πόρω τη 3 Μαίου / 21 Απριλίου 1827

Σ.Γ. Χάου

Και ή Ελληνική ύπογραφή αυτόγραφος.

Πρόκειται για πολύ σημαντικό έγγραφο, γιατί σε αυτό υπάρχουν  πληροφορίες για τον τρόπο άσκησης της ιατρικής στα χρόνια του αγώνα. Εισάγεται για πρώτη φορά η διάκριση ανάμεσα στο «σταθερό» και το «κινητό» νοσοκομείο.

Η Αντικυβερνητική Επιτροπή αποδέχθηκε την αίτησή του και του εχορήγησε το ακόλουθο συστατικό γράμμα:

«Αριθ. 419 Σχέδιον Συλλογής Βλαχογιάννη

Ελληνική Πολιτεία Γραφή Γ. Γλαράκη

ή Αντικυβερνητική Επιτροπή

Πρός τόν Σεβαστόν Πρόεδρον και τά λοιπά Σεβαστά Μέλη τής ύπέρ των Ελλήνων Φιλανθρωπικής Εταιρίας τών Ομοσπόνδων Επικρατειών της Αμερικής. Τό Ελληνικόν Έθνος γνωρίζει κάλλιστα τούς ύπέρ τού ίερού τούτου άγώνος άκαμάτους κόπους και τάς πολλάς και πολυειδείς προς αυτό ευεργασίας Σας και αισθανόμενον βαθυτάτην ευγνωμοσύνην και μη έχον άλλο τι σάς προσφέρει διά τής Κυβερνήσεως αυτού τάς άπείρους εγκαρδίους ευχαριστίας. Είναι δέ εύελπις ότι και τού λοιπού ως άδολοι φίλοι τής άνθρωπότητος και ένθερμοι ύπερασπισταί τού δικαίου δέν θέλετε παύσει ενεργούντες και κοπιάζοντες ύπέρ τών άναντιρρήτων και άναφαιρέτων δικαίων αυτού, τά όποία ό τουρκικός, ό επί τής γής μοναδικός δεσποτισμός, τέσσαρας όλοκλήρους αιώνας κατασπάραττε, και ήδη άγωνιά να καταπίη εξ όλοκλήρου.

Ο συμπολίτης Σας, ό Ιατρός κύρους Άου (Howe), άνήρ άξιόλογος και διά τάς Ιατρικάς του γνώσεις, και διά τάς άρετάς του, ύπηρέτησε τήν Ελλάδα ως Ιατροχειρούργος δύω ήμισυ χρόνους περίπου μέ τιμήν, ύπόληψιν, ευαρέστησιν, και πλήρη τής Κυβερνήσεως ευχαρίστησιν. Ο άξιότιμος ούτος άνήρ επιθυμών νά ύπηρετήση εις τό έξής τήν Ελλάδα σημαντικότερον, άναλόγως τής πρός τόν ίερόν αυτής άγώνα άφοσιώσεώς του, συνέλαβε σκοπόν, να καταστήση ενταύθα νοσοκομεία συστηματικά ύπέρ των μαχομένων στρατιωτών.

Ο σκοπός τού ούτος τού άνδρός είναι τω όντι ευγενής και μυρίων επαίνων άξιος, όστις πραγματοποιούμενος δύναται νά ωφελήση τήν Ελλάδα τα μέγιστα. Αλλά πώς νά πραγματοποιηθή ενταύθα με τήν παντελή άχρηματίαν τής Ελλάδος;

Διά τούτο ό ευγενής ούτος άνήρ ελπίζων νά προμηθεύση τά εις τόν σκοπόν του άπαιτούμενα χρηματικά μέσα τών αυτόσε Φιλελλήνων έρχεται με τοιαύτην άπόφασιν αυτόθι. Η δέ Κυβέρνησις θαυμάζουσα τον φιλάνθρωπον και ευγενή ζήλον του άνδρός, συσταίνει τούτον πρός Σάς τα Σεβαστά της φιλανθρώπου Εταιρίας μέλη, ως άξιον τής εμπιστοσύνης αυτής, παρακαλούσα νά τόν συνδράμετε εις τόν προκείμενον ωφέλιμον εις τήν Ελλάδα σκοπόν του.

Κύριοι ή χρηματική κατάστασις τής Ελλάδος είναι οίκτου άξία. Ο έπταετής άγων άφ’ ένός μέν μέρους εσμίκρυνε και σμικρύνει επι μάλλον και μάλλον τάς εθνικάς προσόδους, άφ’ ετέρου δέ αυξάνει και πολλαπλασιάζει τάς χρείας εις τό άκρον. Ο Ελληνικός λαός άφιέρωσε τάς ελπίδας του εις την ευγενή μεγαλοδωρίαν τών φιλελλήνων τού φωτισμένου κόσμου, κατ’ εξαίρεσιν δέ τών τής Αμερικής, οιτινες ως ποτέ όμοιοπαθείς δύνανται αισθανθώσιν άκριβώς όποία είναι ή τοιαύτη κατάστασις. Υγιαίνετε και ευτυχείτε»

Ο Howe δεν έφυγε αμέσως για της ΗΠΑ. Προηγουμένως ο Jonathan Ρ. Miller, Αμερικανός συνταγματάρχης, απεσταλμένος του Αμερικανικού Κομιτάτου με βοηθήματα προς τους Έλληνες τον διόρισε αντιπρόσωπό του για τη διανομή αυτή.

Ο Χάου περιγράφει στο ημερολόγιό του, ότι την 20ην Αυγούστου του 1827 κατέπλευσε από τη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ το βρίκι «Ανατολή» γεμάτο με εφόδια για τους φτωχούς και το Κομιτάτο του ανέθεσε το ρόλο του συμβούλου για τη διανομή των. Την 13 Νοεμβρίου 1827 (ν.η.) αναχώρησε με το βρίκι «Ιωάννα» για τη Ν. Υόρκη. Στο ημερολόγιό του περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε στην Αμερική, όπου παραπέμπεται ο αναγνώστης. Πληροφορεί την Αμερικανική κοινή γνώμη για τα προβλήματα των Ελλήνων τραυματιών:

«…διέρχονται επί εβδομάδας άνευ των απαραιτήτων επιτηδείων και Ιδίως άρτου. Η θέσις του Ιατρού εις τας περιπτώσεις ταύτας είναι τω όντι οδυνηρά καθόσον είνε ύποχρεωμένος να παρίσταται μάρτυς της δυστυχίας χωρίς να δύναται να πρoσέλθη αρωγός, εύρίσκει δε Την εξάσκησιν του επαγγέλματός του ανωφελή εξ ελλείψεως των κοινοτάτων επιτηδείων της ζωής…».

Πρότεινε στην Κυβέρνηση την ανάγκη ιδρύσεως κεντρικού νοσοκομείου και άλλων μικρών που να ακολουθούν τα διάφορα σώματα, που έγινε αποδεκτό από αυτήν και η οποία

«κατενόησε την ανάγκην του πράγματος και προέβη εις επανειλημμένας αποπείρας προς πραγματοποίησιν τούτων αλλ’ αι προσπάθειαί της έμειναν άνευ αποτελέσματος εξελλείψεως χρημάτων… «και πληροφορεί ότι το δημιουργηθέν τελευταία στον Πόρο νοσοκομείο» «…Δύναται να καταστή, εξευρισκομένων των καταλλήλων πόρων, εκτάκτως επωφελές όχι μόνον προς τους απόρους ασθενείς, αλλά και προς τους πεινώντας…».

Προτείνει διάφορα μέτρα για την οργάνωσή του. Καταλήγει δε λέγοντας, ότι θεωρεί τον εαυτό του βρισκόμενο στην υπηρεσία της Ελλάδος και σκοπός της μετάβασής του στην Αμερική ήταν ανεύρεση βοήθειας, ήταν δε έτοιμος να ξαναγυρίσει στην Ελλάδα.

Εργογραφία

Στα ελληνικά κυκλοφορούν δύο βιβλία του Σάμιουελ Χάου:

• «Ιστορική σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης» (εκδόσεις «Εκάτη»)
• «Ημερολόγιο από τον αγώνα 1825-1829» (εκδόσεις «Καραβίας»)
• Πηγές
  
  
  
  
  • Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου, Ιστορική σκιαγραφία της Ελληνικής Επανάστασης, Εκάτη, Αθήνα 1997.
  • Σάμιουελ Γκρίντλεϋ Χάου, Ημερολόγιο από τον Αγώνα 1825-1929, Καραβίας, Αθήνα 1971.
  • ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ , www.helsocmilmed.gr

Related Articles :