Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου)

Ήθη και Έθιμα

Στα χωριά του Πωγωνίου, τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες στην πλατεία ή πιο συνηθισμένα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας γίνονταν τα πανηγύρια. Στον Παλαιόπυργο γίνεται το Πανηγύρι μας στις 15 Αυγούστου επειδή η εκκλησία μας -ο ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου -γιορτάζει εκείνη τη μέρα.Το πανηγύρι οργανώνει Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού. Το μεσημέρι, μετά το φαγητό, το οποίο γίνεται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γίνονταν και παλιά και συνεχίζεται και σήμερα. Κατά το έθιμο η εντολή ντολή –ντολιά δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί θα το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρία ποτήρια ή τρείς φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι. Ύστερα οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών. Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς. Το γλέντι διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες

Το Πάσχα επίσης γίνεται πανηγύρι στο Τουριστικό Περίπτερο του χωριού στο Αη Γιώργη με παραδοσιακά όργανα και Πωγωνήσιους χορούς και τραγούδια. Παλαιότερα υπήρχαν και άλλα έθιμα τα οποία περιγράφει αναλυτικά ο Δ. Κεραμίδας, αλλά σήμερα ο κόσμος έχει φύγει από τα χωριά και έτσι σβήνουν σιγά σιγά και αυτά.

                                                                                   

                                                                                Ε Θ Ι Μ Α                                                                                

                                                                                ΝΤΟΛΙΑ

               Ένα από τα σημαντικότερα έθιμα του χωριού μας ήτανε τα ντολιά.      Το έθιμο πιθανότατα ξεκίνησε από την ανάγκη της επίλυσης των διαφορών ανάμεσα στους χωριανούς,  μιας και αυτές δημιουργούσανε αλυσιδωτά προβλήματα με κινδύνους για τη συνοχή της μικρής τους κοινωνίας. Την ημέρα λοιπόν του 15Αύγουστου  και μετά τις επισκέψεις στα σπίτια των αρρένων εορταζόντων  ξεκινούσε το τραπέζι στις 13:00 το αργότερο. Η επιτροπή του τραπεζιού είχε φροντίσει να είναι έτοιμα τα ανάλογα ψητά. τα υπόλοιπα  συνοδευτικά, όπως τομάτα, τυρί, κρασιά η τσίπουρο τα έφερνε ο καθένας από το σπίτι του.   Ο ντολή-πασάς είχε το γενικό πρόσταγμα. ήτανε άτομο γενικά αποδεκτό με ιδιαιτέρα χαρίσματα (καλές σχέσεις με όλο το χωριό, κοφτερό μυαλό …) ξεκινούσε την εκδήλωση  σηκώνοντας το ποτήρι  του έπινε  τρεις φορές. Τρεις ήτανε και οι ευχές που έκανε. Συνήθως έλεγε  το πρώτο το ποτήρι το πίνω στην υγειά των παρευρισκομένων, το δεύτερο για τους απανταχού Παλαιοπυργίτες το τρίτο για όσους απουσιάζουνε από το τραπέζι μας (συνήθως αναφερότανε στους νεκρούς).Oι ευχές δεν ήτανε πάντα οι ίδιες και πολλές φορές είχανε σχέση με θέματα της τοπικής καθημερινότητας.Στη συνεχεία εκπρόσωποι από δυο οικογένειες  που όριζε ο ντολή (από το εν-τολή)  πασάς τσουγκρίζανε τα ποτήρια μεταξύ τους κάνοντας  και αυτοί από τρεις ευχές  παράγγελναν το τραγούδι που θέλανε να χορέψουνε η να ακούσουν. Απ’ όσο γνωρίζουμε κανείς χωριανός δεν αρνήθηκε την εντολή.Η διαδικασία του τραπεζιού είχε σαν σκοπό να φέρει σε επαφή ανθρώπους που είχανε συνήθως  σοβαρές διαφορές μεταξύ τους. έτσι ο ‘πάγος’ έσπαγε και αμέσως μετά το τραπέζι άνθρωποι που ήπιανε και χορέψανε μαζί ήτανε πιο εύκολο να λύσουνε τις διαφορές τους.Όπως όλα τα έθιμα έτσι και αυτό επηρεάστηκε με την πάροδο των χρονών. σήμερα το τραπέζι οργανώνει ο εκπολιτιστικός σύλλογος του χωριού. συμμετέχουνε  άνδρες ,γυναίκες και παιδιά όλων των ηλικιών (πολλαπλάσιοι των εμπνευστών) . Φίλοι και επισκέπτες από άλλες περιοχές επιδιώκουνε να βρεθούνε κοντά μας αυτή τη στιγμή. Στο διάστημα που διαρκεί το τραπέζι τα συναισθήματα εναλλάσσονται τρομακτικά γρήγορα αν δεν το ζήσει κάποιος είναι δύσκολο να καταλάβει τι εννοώ. Τραγούδια κεφάτα αλλά και μοιρολόγια, ευχές  για τους ζωντανούς αλλά και για αυτούς που φύγανε από κοντά μας, μνήμες από άλλες εποχές αλλά και γεγονότα που συνέβησαν λίγο πριν. Κουβάρι  τα συναισθήματα ένα με την ιστορία του τόπου. Οι ώρες περνάνε χωρίς να το καταλάβεις στα ντολιά θα βρεθούμε ξανά του χρόνου. λίγες ώρες μετά ξεκινά το σημαντικότερο όλων των γεγονότων, το μεγάλο διήμερο γλεντά  ,το πανηγύρι μας. 

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

         Η λέξη πανηγύρι στις μέρες μας είναι ταυτόσημη με την κακογουστιά, τον δυνατό θόρυβο, την υπερβολική ένταση της μουσικής τους  μικροπωλητές και άλλες δυσάρεστες  καταστάσεις που συνοδεύουν αυτές τις εκδηλώσεις.Στη δική μας περίπτωση ευτυχώς δεν συμβαίνει τίποτε από τα παραπάνω .Το πανηγύρι μας δεν είναι για τα πανηγύρια .Πρώτος στόχος του η διασκέδαση. Κρυφός  σκοπός του το αντάμωμα.Μετά λοιπόν το μεσημεριανό τραπέζι και αφού οι άνδρες του χωριού πηγαίνανε να ξεκουραστούνε αρχίζανε να καταφθάνουνε άνθρωποι απ΄ όλα τα χωριά της γύρω περιοχής. Με άλογα, γαϊδούρια, κάρα ,οι περισσότεροι με τα πόδια κάνανε πορεία αρκετών ωρών μέχρι να φτάσουνε στην Μέβγεζα. Από απόλυτα διασταυρωμένες πηγές γνωρίζουμε ότι κανείς ποτέ δεν διαμαρτυρήθηκε γι΄αυτή την ταλαιπωρία.Αρκετοί βρισκότανε στο χωριό από την προηγούμενη μέρα φιλοξενούμενοι σε σπίτια φίλων η συγγενών (Ίσως αυτός να ήτανε ένας από τους λόγους που οι γυναίκες δεν παίρνανε μέρος στο μεσημεριανό τραπέζι). Συγγενείς και φίλοι ξεκινούσανε το γλέντι στα σπίτια λίγο νωρίτερα από το κανονικό.Με το σούρουπο άρχιζαν οι πρώτες νότες του κλαρίνου να μαζεύουνε τον κόσμο γύρω από τον πλάτανο της εκκλησίας. Ένα δένδρο που αν είχε λαλιά θα είχε σίγουρα πολλά να μας πει. Μιασπίθα ήτανε αρκετή για να ξεκινήσει το γλέντι, γλέντι που κράταγε μέχρι το ξημέρωμα.Την πρώτη νύχτα  χορεύανε οι ‘ξένοι’. Ο Ντολή-πασάς και πάλι ήτανε ο συντονιστής του γλεντιού. Αυτός κανόνιζε με ποια σειρά θα χορέψουνε τα χωριά. Εκτός αυτού έκανε ότι ήτανε δυνατόν για να αποφεύγονται οι παρεξηγήσεις μιας και από ένα σημείο και μετά το τσίπουρο και το κρασί τους έκανε όλους ‘παλικάρια’.Την δεύτερη νύχτα ήτανε η σειρά των Μεβγεζινών. Ο Ντολή-πασάς είχε ακριβώς τα ίδια καθήκοντα με αυτά της προηγούμενης με τη διαφορά ότι κανόνιζε πλέον με ποια σειρά θα χορεύανε οι οικογένειες του χωριού.Παράλληλα με το πανηγύρι είχαμε τα προξενιά, τα γλυκοκοιτάγματα και όλα αυτά τα οποία ήτανε από τότε η ουσία της ανθρώπινης ύπαρξης, το αλατοπίπερο της.Στις μέρες μας εκτός από τον τρόπο της μετακίνησης και την προσθήκη κάποιων ηχείων (χαμηλής έντασης) σχεδόν τίποτε δεν έχει αλλάξει. Όπως τότε έτσι και τώρα η καρδιά του Παλαιοπύργου είναι το πανηγύρι. Ξεκινάει και τελειώνει με ένα Πωγωνίσιο  μοιρολόι.Το ξημέρωμα τη στιγμή που ακούγεται το μοιρολόι του αποχαιρετισμού αρχίζουμε όλοι να μετράνε τις μέρες ανάποδα ως το επόμενο 364-363-362…και όποιος θέλει ας με βγάλει  ψεύτη.     

      http://palaiopogoni.gr/pogoni//?page_id=5

Related Articles :