Το σκοτεινό μονοπάτι της μνήμης

ΤΗΣ ΕΥΗΣ ΚΑΡΚΙΤΗ

ekarkiti@ekdotiki.gr

Τι είναι η ιστορία; Τα ψέματα των νικητών; Οι αυταπάτες των νικημένων ή μήπως το σημείο όπου οι ατέλειες της μνήμης συναντούν τις ανεπάρκειες της τεκμηρίωσης; Ο Τζούλιαν Μπαρνς πάντα ενδιαφερόταν για τον τρόπο με τον οποίο κάποιος κατανοεί το παρελθόν και τους μηχανισμούς που χρειάζεται να επινοήσει ή να αξιοποιήσει προκειμένου να εντοπίσει τη δική του θέση μέσα στο χρόνο και μέσα στον κόσμο. Ο προβληματισμός αυτός παίρνει ενδιαφέρουσες προεκτάσεις στο πρόσφατο βιβλίο του το οποίο βραβεύτηκε με το Μπούκερ για το 2011. Το «Ενα κάποιο τέλος», προϊόν ενός ώριμου Μπαρνς, αποτελεί ένα έξοχο δείγμα οικονομίας στη γραφή παρά την απεραντοσύνη του θέματος και τους πολυδιάστατους χαρακτήρες του, το πλούσιο υπέδαφος των οποίων θα μπορούσε να υποστηρίξει ακόμη και ένα πολυσέλιδο μυθιστόρημα. Αν και η αφήγηση ξεκινά στις αρχές της δεκαετίας του '60, σε ένα σχολείο της μεσοαστικής τάξης, και εκβάλλει σαράντα χρόνια αργότερα, οι 210 σελίδες της νουβέλας αποδεικνύονται αρκετές για να χωρέσουν αλλά και να αντέξουν το δράμα ενός ανθρώπου που βρίσκεται ξαφνικά εντελώς μόνος του, αντιμέτωπος με αλήθειες που κάποτε

προσπέρασε. Ο Τζούλιαν Μπαρνς, γεννημένος το 1946 στο Λέστερ, διακρίθηκε δίνοντας αξία στο κοινότοπο και το συνηθισμένο, ανιχνεύοντας διαρκώς τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ της μυθοπλασίας και της πραγματικότητας, ενσωματώνοντας το φιλοσοφικό στοχασμό στην πλοκή των έργων του και καλλιεργώντας μια αναγνωρίσιμη πρόζα όπου το χιούμορ και η μελαγχολία διαρκώς εναλλάσσονται συνθέτοντας ένα σύνολο στο οποίο συνυπάρχει η απελπισία με την ελαφρότητα.

«Υπάρχει αναβρασμός, μεγάλος αναβρασμός»

Η πλοκή στο «Ενα κάποιο τέλος» είναι κομψή και ντελικάτη και ταυτόχρονα στιβαρή και ελεγχόμενη. Ο Μπαρνς χειρίζεται το υλικό του ρίχνοντας σταδιακά φως πάνω στα πρόσωπα της νουβέλας του, τους δεσμούς που αναπτύσσουν μεταξύ τους και τα αισθήματά τους, τα δηλωμένα και τα μυστικά, επιλογή που χαρίζει στην αφήγηση έντονα το στοιχείο του σασπένς. Ο Κόλιν, ο Αλεξ και ο Τόνι, φίλοι και συμμαθητές, μεγαλώνουν πεινώντας για βιβλία και λιμοκτονώντας και λίγο σεξ. Στη συντροφιά τους σύντομα προστίθεται ο Εϊντριαν, πιο ώριμος και πιο έξυπνος από τους υπόλοιπους, που θα λειτουργήσει στην παρέα ως καταλύτης. Η φιλία του Τόνι με τον Εϊντριαν θα τελειώσει ξαφνικά όταν ανάμεσά τους μπει η Βερόνικα, το κορίτσι του Τόνι, για ένα μικρό διάστημα. Χρόνια μετά, ο Τόνι, συνταξιούχος καθηγητής πια, που κατάφερε, παραιτούμενος από πολλά, να ζήσει μια εξαιρετικά ήσυχη ζωή, θα χρειαστεί να γυρίσει πίσω στο χρόνο για να αντιμετωπίσει τον αντίκτυπο που είχαν στους άλλους κάποιες ποταπές πράξεις του. Ο Μπαρνς γράφει για τα σκοτεινά μονοπάτια της μνήμης, την ανθρώπινη κατάσταση και κυρίως για το χρόνο και τη φθορά, δίνοντας, με τον τρόπο που τόσο καλά ξέρει, τη διάσταση του τραγικού σε μια εντελώς ανθρώπινη και ενδεχομένως όχι και τόσο ασυνήθιστη ιστορία. Ο στοχασμός του γύρω από την αναμέτρησή μας με το παρελθόν, την υποκειμενική σχέση που αναπτύσσει καθένας από μας με το χρόνο, τα ψέματα που επιλέγει να πει κάποιος στον εαυτό του και τον περίγυρό του, κατασκευάζοντας στην ουσία την εικόνα του και το παρελθόν του, εντάσσεται μέσα σε ένα απόλυτα πειστικό σύμπαν που αναδίδει το αυθεντικό άρωμα της μεσοαστικής βρετανικής τάξης. Ταυτόχρονα ο Μπαρνς αναπαριστά, στο πρώτο κομμάτι της νουβέλας του, τη δεκαετία του ’60, αποκαθηλώνοντας την αίγλη και το μύθο της και συνδέοντας τη μελαγχολία της με τη σημερινή ζωή των μοναχικών ανθρώπων στο Λονδίνο. Κι όμως, όπως ο Μπαρνς μας δείχνει, όσο μοναχική και αν είναι η ζωή, πάντα θα υπάρχει σε αυτήν συσσώρευση συναισθημάτων και θα υπάρχει ευθύνη. Οπως χαρακτηριστικά γράφει, πάντα θα «υπάρχει αναβρασμός, μεγάλος αναβρασμός».

agelioforos.gr

Related Articles :