Η Ιερά Μονή Παναγίας Σπηλιανής στη Νίσυρο (VIDEO)

Νίσυρος, των Βασίλη Δ. Γεωργιόπουλου και Σταύρου Ορσάρη

Το μοναστήρι της Παναγίας της Σπηλιανής στη Νίσυρο αποτελεί το λατρευτικό κέντρο του νησιού καθώς και ολόκληρης της Δωδεκανήσου. Η ονομασία της μονής οφείλεται στο γεγονός ότι το καθολικό είναι σπηλαιώδης ναός που είχε χρησιμοποιηθεί ως αχυρώνας. Το μοναστηριακό συγκρότημα που στέκει πάνω σε ένα βράχο ύψος περίπου 30 μέτρων από τη θάλασσα, που οι Νισύριοι ονομάζουν «οξό».

Σχετικά με την δημιουργία της μονής η παράδοση αναφέρει ότι κάποιος βοσκός μια μέρα που έβοσκε το κοπάδι του λίγο πριν τα λουτρά είδε πάνω σε έναν βράχο σαν κάτι να φωτίζει . Τότε πήγε κοντά για να δει τι βρίσκεται στο σημείο εκείνο. Με έκπληξη του διαπίστωσε ότι ήταν ένα μικρό εικόνισμα της Παναγιάς. Τότε το μετέφερε στον ναό της Ποταμίτισσας. Η περιοχή από τότε ονομάζεται <<βρετού>> ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο . Το άλλο πρωί όταν πήγαν στην εκκλησία ανακάλυψαν ότι δεν βρισκόταν στη θέση της  οπότε άρχισαν να ψάχνουν. Τελικά το βρήκαν πάνω στο <<οξό>> όπου και μετά από λίγα χρόνια άρχισαν να χτίζουν το μοναστήρι. Αυτό το εικονισματάκι βρίσκεται σύμφωνα με την παράδοση στο δεξί χέρι της εικόνας της Παναγίας.

Δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε την ακριβή χρονολογία ίδρυσης της μονής. Η παλαιότερη τεκμηριωμένη χρονολογία που αναφέρεται στη μονή είναι το 1600 όπως προκύπτει από σφραγίδα εγγράφου που έχει χαθεί. Παρόλα αυτά στο καθολικό της μονής υπάρχουν τμήματα μεσοβυζαντινού τέμπλου καθώς και αμφίγραπτη εικόνα της Παναγίας και του Αγίου Νικολάου που μπορεί να χρονολογηθεί στο τελευταίο τέταρτο του 14ου αιώνα.

Οι θρύλοι της Παναγίας Εκατονταπυλιανής (VIDEO)

Οι ρίζες του ναού της Παναγίας της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής χάνονται στο χρόνο. Πρόκειται για έναν από τους παλαιότερους τόπους λατρείας της νέας θρησκείας, που η παράδοση θέλει να... χτίστηκε, κατά τη διάρκεια του 4ου αι. από την Αγία Ελένη ή, κατά άλλους, από το Μεγάλο Κωνσταντίνο, ο οποίος εκπλήρωσε το τάμα της μητέρας του. 

Ωστόσο η ίδια παράδοση θέλει να υπήρχε στην ίδια τοποθεσία ένας, ακόμη παλαιότερος του 4ου αι., ναός, στον οποίο προσκύνησε η Αγία Ελένη, όταν βρέθηκε στην Πάρο, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της προς τους Αγίους Τόπους σε αναζήτηση του Τιμίου Σταυρού. Τότε ήταν, σύμφωνα με το θρύλο, που η Αγία Ελένη έκανε τάμα μπροστά στην εικόνα της Παναγίας, να χτίσει ένα μεγαλύτερο και λαμπρότερο ναό στη Χάρη της, αν κατάφερνε να βρει το Σταυρό του Μαρτυρίου.

 Ωστόσο ο ναός-τάμα της Αγίας Ελένης καταστράφηκε κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος του, πιθανότατα εξαιτίας πυρκαγιάς, και ανακατασκευάστηκε επί Ιουστινιανού, κατά τη διάρκεια του 6ου αι. Όσον αφορά την ονομασία του Ναού Εκατονταπυλιανή ή Καταπολιανή, που προέρχεται από τον όρο «καταπόλα» και σημαίνει «κατά την πόλη», πιθανότατα «δείχνοντας» το σημείο όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη της Πάρου, μέχρι πρόσφατα που διαβάστηκαν νέες πηγές, οι γνώμες διίστανταν για το ποια από τις δύο ήταν γνήσια και παλιότερη. 

ΤΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΗΣ ΑΓΙΑΣΩΤΙΣΣΑΣ

 

Παναγία η Αγιασώτισσα

Στις πλαγιές του όρους Ολύμπου, στην όμορφη και γραφική πόλη της Αγιάσου, βρίσκεται η Παναγία η Αγιασώτισσα.

Η ιστορία του προσκυνήματος, αρχίζει τους Βυζαντινούς χρόνους, όταν ο Ιερομόναχος Αγάθωνας ο Εφέσιος, τα χρόνια της εικονομαχίας, έφερε την ιστορική εικόνα της Παναγίας, μαζί με άλλα κειμήλια, όπως ήταν ένας μικρός αργυρός σταυρός με τίμιο ξύλο, ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο του Ε' αιώνα και λείψανα του Αγίου Διονυσίου, προφανώς για να έλθει σε επαφή με την εξόριστη Βασίλισσα και μετά την καταστολή του εικονομαχικού κινήματος να μπορέσει να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη.

Ό Αγαθών δεν παρέμεινε στην πόλη της Μυτιλήνης, ούτε σε άλλο παραθαλάσσιο χωριό, αλλά από τον φόβο των πειρατών, πού πολύ συχνά ενοχλούσαν τότε τα νησιά μας, προσχώρησε στο εσωτερικό του νησιού και έφθασε κάπου εδώ ανάμεσα στα βουνά και στα λαγκάδια της Αγιάσου. Διάλεξε μια δασωμένη έρημη τότε τοποθεσία όπου σήμερα βρίσκεται το παρεκκλήσιο της Ζωοδόχου Πηγής, το γνωστό σαν άγιασμα, πίσω από το κτίριο του Αναγνωστηρίου της Αγιάσου. Ό τόπος αυτός λεγόταν "Καρυές", όνομα πού πήρε από τη μεγάλη καρυδιά, πού βρισκότανε εκεί.

Ιωάννινα (Παλαιόπυργος Πωγωνίου)

Ήθη και Έθιμα

Στα χωριά του Πωγωνίου, τους καλοκαιρινούς κυρίως μήνες στην πλατεία ή πιο συνηθισμένα στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας γίνονταν τα πανηγύρια. Στον Παλαιόπυργο γίνεται το Πανηγύρι μας στις 15 Αυγούστου επειδή η εκκλησία μας -ο ιερός Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου -γιορτάζει εκείνη τη μέρα.Το πανηγύρι οργανώνει Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού. Το μεσημέρι, μετά το φαγητό, το οποίο γίνεται στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, ακολουθούν τα «ντολιά», ένα έθιμο το οποίο γίνονταν και παλιά και συνεχίζεται και σήμερα. Κατά το έθιμο η εντολή ντολή –ντολιά δίνεται από τον «ντολή πασά» που ορίζεται κάποιος από τους μεγαλύτερους, και παίρνοντας το ποτήρι του με το κρασί θα το τσουγκρίσει με έναν παρευρισκόμενο (κάποιο ξένο καλεσμένο, τον παπά κ.α.). Θα πιεί τρία ποτήρια ή τρείς φορές και θα τα αφιερώσει κάθε φορά και σε διάφορους ζητώντας από τους οργανοπαίκτες να παίξουν ένα τραγούδι. Ύστερα οι υπόλοιποι με την σειρά που ορίζει ο «ντολή πασάς» αφιερώνουν τις ευχές τους όπου θέλει ο καθένας ζητώντας και από ένα τραγούδι. Ένας και από τους σκοπούς αυτού του εθίμου ήταν να διαλύονται και οι μικροπαρεξηγήσεις που είχαν δημιουργηθεί και να υπάρχει ομόνοια μεταξύ των χωριανών. Το βράδυ ακολουθεί παραδοσιακό πανηγύρι με τοπικές ενδυμασίες και Πωγωνήσιους χορούς. Το γλέντι διαρκεί μέχρι τις πρωινές ώρες

Ναός Παναγίας Κοσμοσώτηρας Φερών

Η Μονή περιλαμβάνει φρουριακό περίβολο (τείχη, πύργους, πύλη) και καθολικό στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου δικιόνιου ναού με πεντάτρουλη στέγαση. Ο εικονογραφικός διάκοσμος αποτελεί δείγμα της υψηλής τέχνης του 12ου αιώνα της Σχολής της Κωνσταντινούπολης. Στη ΝΑ γωνία του ναού υπάρχει εντοιχισμένο κεραμικό κόσμημα με θέμα τοναετό. Ο νάρθηκας έχει κατεδαφιστεί, άγνωστο πότε. Μεταγενέστερες επιδιορθώσεις έχουν δεχτεί, η κεντρική αψίδα και η πρόθεση. Μεταγενέστερες επίσης είναι και οι τέσσερις αντηρίδες εξωτερικά.

Ο Ισαάκιος Κομνηνός, γιος του Αλεξίου Α΄Κομνηνού, αυτοκράτορα του Βυζαντίου (1081-1118) έκτισε το 1152 κοντά στον Έβρο ποταμό, δίπλα στον δρόμο που οδηγούσε από την Τραϊανούπολη στην Κων/πολη, το μοναστήρι της Παναγίας Κοσμοσώτειρας.